እግዚኦ ጸወነ ኮንከነ (ትርጕም 2)

፩ እግዚኦ ጸወነ ኮንከነ። ዘእንበለ-ይቁም አድባር ወይትፈጠር ዓለም ወምድር፤ እምቅድመ-ዓለም ወእስከ-ለዓለም አንተ ክመ።

፯ እስመ-ኀለቅነ በመዐትከ፤ ወደንገጽነ በመቅሠፍትከ።

፰ ወሤምከ ኀጢአተነ ቅድሜከ፤ ወዕሉምነሂ ውስተ-ብርሃነ-ገጽከ።

፲ ...እስመ-ኀለፈት የውሀት እምኔነ፤ ወተገሠጽነ።

ባለፈው ክታባችን ርእሱ ላይ ያተኮርንበት ምክንያት አኹን ግልጽ እንደሚኾን ተስፋ እናደርጋለን። በተለይ ከአንድ ሌላ ርእስ ጋራ አነጻጽረን ስናየው።  እንደሚከተለው፦ 

በውጭው ዓለም በመዝሙረ-ዳዊት ጥናት የተጠመዱ ምሁራን ከመዝሙረ-ዳዊት ዐልፎ ለመላው ቅዱሳት መጻሕፍት፤ ለሌሎች ሥነ-ጽሑፎችም ጭምር የሚጠቅም የትርጓሜ ስልት ፈጥረዋል። ከነዚህ ስልቶች በዋናነት የሚጠቀሰው "Formgeschichte/Formkritik = Form-historical/Form-critical" (የቅርፅ ታሪክ/ዐተታ) ወይም "Gattungsgeschichte/Gattungskritik = Type-historical/Type-critical" (የዐይነት ታሪክ/ዐተታ) የሚሉት ነው።  ከዚህ ስልት ጋር በተያያዘ የሚጠሩ ታላላቅ ስሞችን ለማስተዋወቅ ያኽል ጀርመናዊውን ኸርማን ጕንክልን እና ኖርዌያዊውን ዚግመንድ ሞቪንክልን መጥቀስ ይቻላል። ታዲያ በነዚህ ታላላቅ ምሁራን ላይ የተመሠረተው ጥናት የደረሰበት የመዝሙር ፹፱ ዐይነቱ (ፎርሙ፣ ታይፑ)፦ "community prayer song" (የማኅበር ጸሎት መዝሙር) የሚል ነው ( ሌሎችም ዐይነቶች  ይጠቀሳሉ፤ ለጊዜው እንለፋቸው)። በዚሁ ስልት መሠረት እንደተወሰነው፤ የመዝሙሩ ዐይነተኛ መልእክትም የሰውን ዐላፊ ጠፊነት እና የእግዜርን ዘለዓለማዊነት ማስተማር ነው። ማለፊያ አይደለም? ነው እንጂ፤ ልዩነት እና ጥልቀት (specificity and depth) ግን ይጎድለዋል።

ወደኛ ስንመጣስ? እንግዲህ ለኛ ዋናው ቊልፋችን "በእንተ-ትሩፋን" የሚለው ርእስ ነው ብለናል። መዝሙሩን በዚህ ርእስ ከፍተን ስንገባ ምን እናገኛለን? ማለትም፤ ከትሩፋን ጋር ያለውን ትይይዝ መገንዘባችን ከላይኛው ትርጕም የተለየ ምን ትርፍ ይሰጠናል? በትግሥት እንከታተል።

እስራኤልን ለምርኮ ያበቃቸው፤ ተራ ጥፋት፣ ጥቃቅን ኀጢአት አልነበረም። ለእስራኤል ምርኮ ለኢየሩሳሌም መጥፋት ዋና ምክንያቱ አምላካቸው እግዚአብሔርን መተዋቸው ይልቁንም አድባር አውግር ማምለካቸው ነበር። ይኸውም ለነቢዩ ኢሳይያስ አስቀድሞ ተገልጦለት በትንቢቱ የመጀመሪያ ምዕራፍ እንዲህ ብሎ ነበር፦

፩፡፬ እፎ ኀደግምዎ ለእግዚአብሔር።

(እግዚአብሔርን እንዴት ተዋችኹት? እንዴት ተዋችኹት? እንዴት ተዋችኹት?)

በዚህም ምክንያት እግዚአብሔር እንደሚቆጣ፣ መከራም እንደሚመጣባቸው በብዙ ቦታ፤ እዚያውም በቊጥር ፭ ነግሯቸዋል፦

 ኵሉ ርእስ ለሕማም። ወኵሉ ልብ ለኀዘን። (የሰው ኹሉ ራስ ለመገጠብ ይኾናል። [ተማርከው በሚኖሩበት] ትብትብ ምንጣፍ በመሸከም። አንድም...ንጉሡ ለመከራ፣ ሊቀ-ካህናቱ/ነቢዩ ለኀዘን ይኾናል። አንድም... ልዑላኑ ለመከራ፣ ዐዋቆቹ ለኀዘን ይኾናሉ።)

በምርኮው ጊዜ የነበረው ነቢይ ዳንኤልም እንዲህ ብሏል፦ 

፫፡፳፰-፳፱ ...እስመ-በኵነኔ-ጽድቅከ አምጻእከ ዘ ኵሎ በእንተ-ኀጢአትነ። እስመ-አበስነ ወጌገይነ ዘኀደግናከ

(ስለ ጢአታችን ይኽን ኹሉ ፈርደኽ አምጥተኽብናልና፤ አንተን በሕግ በአምልኮት የተውንኽ እኛ ፈጽመን በድለናልና።)

ይልቁንም ስለኢየሩሳሌም መጥፋት እና ስለሕዝቧ መማረክ ልቅሶውን (ሰቆቃውን) ጭምር የጻፈልን ኤርምያስ እያተትነው ያለውን ነገር ቊልጭ አድርጎ ያሳየናል (ከምዕራፍ ፪ በረጅሙ እንጥቀስ)፦

ከመዝ ይቤ እግዚአብሔር፦

ምንተ ረከቡ አበዊክሙ ላዕሌየ በዘይግዕዙኒ ከመ-ይርሐቁ እምኔየ ነዋኀ? (ከኔ ፈጽመው ይርቁ ዘንድ፣ እኔን በሚነቅፉ ገንዘብ፣ እኔን የሚነቅፉበት አባቶቻችኹ በኔ ምን ተዋርዶ ምን ነቀፋ አገኙብኝ?)

ወሖሩ ወተለው ከንቶ (ኼደው ከንቱ ጣዖትን ተከተሉ፤ ከንቱ ጣዖትን አመለኩ።)

ወከንቶ ኮኑ። (እነሱም ከንቱ ኾኑ)...

ኪያየ ኀደጉኒ ነቅዐ-ማየ-ሕይወት (የሕይወት የረድኤት መገኛ እኔን በሕግ በአምልኮ ተውኝ)

ወከረዩ ሎሙ አዘቃተ ንጹፋተ ዘአልቦ ማይ። (እኔን ትተው ሕይወት ረድኤት የማይገኝበት ጣዖቱን አመለኩ)...

ናሁ ርእዪ ዘረሰየኪ ኀዲገ-ዚአየ። ይቤ እግዚአብሔር አምላክኪ። (ፈጣሪሽ እግዚአብሔር "እኔን መተውሽ ያደረገሽን ማድረግ እነሆ እዪ" አለሽ)

ተአምሪ ወትጠይቂ ከመ-ይመርረኪ ኀዲገ-ዚአየ ይቤ እግዚአብሔር አምላክኪ። ("እኔን በሕግ በአምልኮ መተውሽ መከራውን እንዲያመጣብሽ ዃላ ታውቂያለሽ ትረጅዋለሽ" አለሽ)...

ወትቤሊ ኢገበርኩ (አንቺ ግን ኀጢአት ሠርተሽ አልሠራኹም ትይኛለሽ።)

ዳዕሙ ተሐውሪ ውስተ-አድባር ነዋኃት (ኀጢአት ለመሥራት ጣዖት ለማምለክ ወደረጃጅሙ ተራራ ትኼጃለሽ። በተራራ ያመልካሉና፤ አንድም በተራራ የቆመውን ያመልካሉና...)

ወታሕተ-ኵሉ ዖም ዘቦ ጽላሎት (ጥላ ወዳለው ዛፍ ትኼጃለሽ)

ወበህየ ከዐውኪ ዝሙተኪ። (ከዚያውም ቦታ ዝሙትሽን አብዝተሽ ሠራሽው)...

እስመ-በኊልቈ-አህጉራቲከ አማልክቲከ ይሁዳ። ("ይሁዳ!" ብሎ ያሰማዋል፦ "የጣዖቶችኽ ቊጥር ባገሮችኽ ቊጥር ልክ ነውና")

ይህ እንዲህ ነው፤ በዚህም መሠረት በመዝሙር ፹፱ የምንሰማውን የ"ትሩፍ" ድምፅ ለመተርጎም እንሞክር።ትሩፍ በቊጥር ፲፦ "እስመ-ኀለፈት የውሀት እምኔነ፤ ወተገሠጽነ።"  ሲለን፤ "...ሕግ መጠበቅ (ሃይማኖት) ከኛ ጠፍቷልና፤ በመከራው ተገሠፅን" ማለቱ እንደኾነ እንረዳለን። በቊጥር ፰ እንደተገለጸው ደግሞ፦ "እኛ ኀጢአቱን፣ አምልኮተ-ጣዖቱን በየተራራው፣ በየኮረብታው ተሸሽገን ስንፈጽመው አንተ የማታይብን ቢመስለንም፤ አንተ ግን ታየን ኖሯል" ለማለት "ወሤምከ ኀጢአተነ ቅድሜከ፤ ወዕሉምነሂ ውስተ-ብርሃነ-ገጽከ።"  (ኀጢአታችንን በፊትኽ አኖርኽ፤ ማለት ታውቀዋለኽ። ተሸሽገን የሠራነው በደላችንም በፊትኽ ብርሃን ወለል ብሎ ይታያል፡) ይላል። [እዚህ ላይ ጽርኡን/ግሪኩን ተከትሎ የተሳሳተውን የግእዝ ንባብ በዕብራይስጡ ተመርጕዘን አርመነዋል፡ "ዓለም"ን "ዕሉም" ብለን።] እንዲህ ኀጢአታችን ወለል ብሎ በመታየቱ፣  አንተም በመቆጣትኽ  "...ኀለቅነ በመዐትከ፤ ወደንገጽነ በመቅሠፍትከ።" በመዐትኽ ተፈጸምን፤ በመቅሠፍትኽም ደነገጥን (ኢየሩሳሌም ጠፋች፣ እኛም ተማረክን)።...

ልብ እንበል፤ በመዝሙሩ ውስጥ ድምፁን የምንሰማው "ትሩፍ" የዚህ ታሪክ ባለቤት የነበረ "ተነሳሒ" እስራኤላዊ ነው (በነጠላም ይኹን በብዙ ምስጢሩ አይቀየርም)። ንስሐውም በደሉን ሲፈጽም አለማስተዋሉን በመገንዘብ፣ አኹን ግን ልብ ማድረጉን በማሳየት ሊኾን ይገባዋልና፤ መዝሙሩን ሲጀምር ቅሉ እንዲህ ብሎ ነው የጀመረው፦ "እግዚኦ ጸወነ ኮንከነ" እንዲያው የመታለል ነገር ኾኖ እንጂ፤ ዱሮውንም'ኮ ከትውልድ እስከትውልድ አምባ መፀጊያችን አንተው ነበርኽ። "ዘእንበለ-ይቁም አድባር ወይትፈጠር ዓለም ወምድር፤ እምቅድመ-ዓለም ወእስከ-ለዓለም አንተ ክመ" ወይ ሞኝነታችን፣ ወይ አበሳችን፣ ወይ በደላችን!፦ እሊያ አንተን ትተን ልናመልካቸው የሞከርናቸው አድባር-አውግሩ፣ መጥፎ ግብራቸውን በተከተልንላቸው በአሕዛብ ዘንድ አድባሩን አውግሩን እንደወለደች ትታመን እና የሕይወት እናት ተብላም ትመለክ የነበረችው ምድርም፣  ዓለም ቅሉ በሞላው እንጂ (!) ሳይፈጠሩ፤ ከኹሉ አስቀድሞ የነበርኽ፤ ዓለምንም አሳልፈኽ የምትኖር አንተ ነኽ 'ኮ! አንተ ነኽና... (እጅግ የተመቸ የትርጕም አግጣጫ አልያዝንም?)

እዚህ ይቆየን፤ እንቀጥላለን...